Сәб ис. Сүгү, начар сүзләр әйтү. Анларның һәр сәбләре бер-бер вирер фәхри сәңа. (Г. Тук.)

сущ. Ругань, брань, оскорбление, поношение.

Сәбәт ис. 1) Фикердә, эштә нык торучанлык, тотнаклылык. 2) Чыдамлылык, какшамаслылык, ныклык. 3) Үзгәрмәүчелек, даимилек.

сущ. 1) Твердость, непоколебимость. 2) Неподвижность, стойкость. 3) Устойчивость, стабильность, неизменность, постоянство.

Сәбакать ис. Беренчелек, беренче урын.

сущ. Первенство, первое место.

Сәббабә ис. Имән бармак.

сущ. Указательный палец.

Сәббах ис. Суда йөзүче.

сущ. Пловец.

Сәбгун сан Җитмеш.

ч. Семьдесят.

Сәбгъ ис. 1) Хайван, ерткыч. 2) Арслан.

сущ. 1) Животное, зверь. 2) Лев.

Сәбгыйн сан Җитмеш. Дыңлады исә сәбгыйн дәюр имди. (К. Гал.)

ч. Семьдесят (косвен. падеж).

Сәбгә сан Җиде.

ч. Семь.

Сәбгы сәмәват гыйб. Җиде кат күк. Дулу сәбгы сәмават һәп сәнең атәшле әхзаның. (Г. Тук.)

фр. Седьмое небо.

Сәбгый с. Ерткычлык(ка караган). Нәфес сәбгыйдер. Ерткыч хайван нәфесле кеше, дип тәгъбир мөмкин. (К. Нас.)

прил. Звериный, зверский.

Сәбекъ ис. Узу, алга үтү.

сущ. Опережение.

Сәбз ф. с. Яшел; яшь.

п. прил. Зелёный; свежий.

Сәбзә ф. ис. Яшел үлән, яшелчә; йөземнең бер төре.

п. сущ. Зелёная трава, зелень; один из видов изюма.

Сәбзәват ф. ис. Яшеллекләр, яшелчәләр.

п. сущ. Овощи.

Сәбил ис. Юл, олы юл. Парау иленә бардым мән елап-сыктап сәбилләрдә. (Г. Канд.)

сущ. Путь, дорога.

Сәбилгяһ ф. ст. Йөри торган урын. Бар ирде шаһның бер сәбилгяһы (Сайяди).

п. сс. Место прогулки.

Сәбәб* ис. Сылтау, сәбәп.

сущ. Причина, повод, мотив.

Сәбәбиять ис. Сылтаулылык, сәбәплелек.

сущ. Причинность.

Сәбәкъ ис. Йөгерү ярышында бирелә торган приз.

сущ. Приз (в состязании в беге).

Сәбәт I ис. Шимбә көн.

сущ. Суббота.

Сәбәт II ис. Беркетү; язып беркетү.

сущ. Упрочение, фиксирование (мысли в письме).

Сәбү ф. ис. Су савыты, чүлмәк, җам. Биргәнең бер болганып су, салганын, ватык сәбү! (Дәрд.)

п. сущ. Кувшин, горшок.

Сәваб* ис. 1) Савап, әҗер (яхшы эш өчен бирелгән бүләк). 2) Яхшы (изге) эш. Хәлалъ кәсепне билгакес сәвабдан хисап идәр. (М. Ак.)

сущ. 1) Вознаграждение, награда. 2) Доброе дело.

Сәвабикъ ис. 1) Сабика-нең к. 2) грам. Префикс.

сущ. 1) мн. от сабика. 2) грам. Префикс, приставка.

Сәвагыйк ис. Сагыйка-ның к. к.

мн. от сагыйка.

Сәвад ис. 1) Каралык, кара төслелек. 2) Укый-яза белү.

сущ. 1) Чернота, черновик. 2) Грамотность, уменье писать.

Сәваделгайн гыйб. Күз карасы, күз бәбәге.

фр. Зрачок.

Сәвахил Сахил-нең к.

мн. от сахил.

Сәвеб ис. Кием.

сущ. Одежда.

Сәвекъ м. I. Алга этәрү; куу, сөрү, юнәлтү. Без өсараи, көсәлаи дә сәвекъ ит һиммәтә. (Г. Тук.)

м. I. Направление, подталкивание.

Сәвер ис. 1) Апрель ае. 2) Үгез.

сущ. 1) Апрель. 2) Бык.

Сәви с. 1) Төз, туры. 2) Дөрес.

прил. 1) Ровный, прямой, 2) Правильный.

Сәвикъ ис. Талкан. Сәвикъ он белән судан корылмыш бер тәгамдер, бәдәви гарәпләрнең вә татарларның юл азыгыдыр. (К. Нас.)

сущ. Толокно.

Сәвия ис. Тигезлек, турылык.

сущ. Равенство.

Сәвияи гыйльмия гыйб. Белемдә тигезлек, белем дәрәҗәсе.

фр. Степень знания.

Сәвияи фикрия гыйб. Фикер (уй йөртү) дәрәҗәсе.

фр. Степень суждения.

Сәвиян р. 1) Тигезлек белән. 2) Өзлексез.

н. 1) Ровно. 2) Беспрерывно.

Сәг ф. ис. кара: сәк.

п. сущ. см. Сәк.

Сәгадәт ис. Бәхет, рәхәтлек, рәхәт яшәү, уңыш. Сәгадәттән исәпләнде үлеп ятмак. (М. Гаф.)

сущ. Счастье, благополучие, преуспеяние, успех.

Сәгадәте әбәдия гыйб. Мәңгелек бәхет.

фр. Вечное счастье.

Сәгадәтмәнд гф. с. Бәхетле, сәгадәтле.

ар.-п. прил. Счастливый, удачливый.

Сәгат ис. Сәгать-нең к.

сущ. мн. от сәгать.

Сәгать* ис. 1) Сәгать. 2) Вакыт.

сущ. 1) Час, часы. 2) Время.

Сәгыд ис. Бәхетлелек.

сущ. Счастье, успех, удача.

Сәгъләб ис. Төлке.

сущ. Лиса.

Сәгыб с. Авыр, кыен, мәшәкатьле.

прил. Тяжелый, трудный; хлопотливый.

Сәгый м. I. 1) Тырышу, тырышлык. 2) Бирелеп эш артыннан йөрү. Сәгыең бушка китмәсен. (К. Нас.)

м. I. 1) Стремление, старание. 2) Хлопоты.

Сәгыйд с. Бәхетле, уңышлы; рәхәт. Кем ул андый, сәгыйд иткән мине һәм урнымы, белмим. (С. Рәми.)

прил. Счастливый, удачный; благополучный.

Сәгыйр ис. дини 1) Газап уты. 2) Җәһәннәм.

сущ. рел. 1) Адский огонь. 2) Ад.

Сәдад ис. Турылык, инсаф, дөреслек, туры эш.

сущ. Правильноеть, здравость, здравый смысл.

Сәдакать ис. Турылык; дуслык, туры сүзлелек. Сәдакать юк имеш бездә, булмаса, ялганымыз бардыр. (Г. Тук.)

сущ. Прямота; дружба, правдивость.

Сәдд, сәд ис. 1) Киртә, койма. 2) Буа, бикләү. Корылыр юлыңа һәртөрле сәдләр. (Г. Тук.)

сущ. 1) Заграждение, плотина. 2) Преграда, барьер.

Сәдъ ф. сан Йөз (100).

п. ч. Сто.

Сәдъ һәзаран ф. сан Йөз (100).

п. сс. Сотни тысяч.

Сәди ис. 1) Хатын-кыз күкрәге. 2) Имчәк. 3) Хатын-кызның сөт бизе.

сущ. 1) Грудь (женская). 2) Сосок. 3) Молочная железа.

Сәдид с. 1) Туры, дөрес, хак. 2) Лаеклы.

прил. 1) Правильный, здравый, благоразумный. 2) Достойный.

Сәдиян, седиян ис. Сәдинең икелек саны.

дв. ч. от сәди.

Сәдыйк ис. Чын дус, иң турылыклы.

сущ. Лучший друг; правдивейший.

Сәдәд ис. Ният, теләк, максат, арзу. Гүя бән сезләрне кудырту сәдәдендә йөрдем. (Г. Ибр.)

сущ. Желание, цель, намерение.

Сәдәмә ис. 1) Бәрелү, сугылу. 2) Аңсыздан килгән афәт.

сущ. 1) Удар, сотрясение; столкновение, стычка. 2) Внезапное бедствие.

Сәдәф ис. Сәдәп, чын сәдәп, энҗе кабыгы.

сущ. Раковина; перламутр.

Сәед (сәйид) ис. 1) Патша, хөкемдар. 2) Ия, зур нәселле, аксөяк. Сәед бине Әнәс: „Сез сәед, ман Әнәс улы",— диде. (К. Нас.) 3) Мөхәммәт пәйгамбәр нәселеннән булган кеше.

сущ. 1) Государь, господин, 2) Хозяин; аристократ. 3) Сейид (ведущий свое происхождение от Мухаммеда)

Сәел, сил ис. Каты яңгыр ташкыны.

сущ. Поток, ручей.

Сәер ис. 1) Йөрү, гизеп йөрү, китү. 2) Кыланыш. 3) Ерактан, бер читтән карап тору. Табигатьнең матур күренешләрен сәер вә тамаша итәргә мөмкин була иде. (Ф. Әмир.)

сущ. 1) Движение, хождение, ход. 2) Поведение, образ действий. 3) Наблюдение издалека.

Сәеф ис. Кылыч. Мостафа Сәефелмөлек, сәефең — белек, юк һич хафа. (Ш. Баб.)

сущ. Сабля, шашка.

Сәза ф. с. Килешле, яраклы, урынлы, туры килеп тора торган. Каршыларга иң сәза чак, иң матур чак җәйге таң. (Г. Тук.)

п. прил. Подобающий, подходящий, достойный.

Сәзавар ф. ис. Ярау, туры килү, урынлы (лаеклы, тиешле) булу. Сәзавардыр ул угланә сиҗен, зиндан. (К. Гал.)

п. сущ. 1) Достойный, заслуживающий (наказания, награды). 2) Приличествующий, подобающий.

Сәйеат ис. Сәйеә-нең к. Бу ялганчылыгы дәхи сәйеат дәфтәренә язылыр. (К. Нас.)

сущ. мн. от сәйеә.

Сәйеә ис. Начарлык, явызлык, бозыклык. Әхлак сәйеә иясенә изге холыкларыңны күрсәтмәк белән мәслихәт кыйл. (К. Нас.)

сущ. Плохой поступок; распущенность, разврат.

Сәйиб ис. Тол хатын.

сущ. Вдова.

Сәйибә кара: сәйиб. Ихтимал ки ул хатын үзе сәйибә булмак белән гайрәткә килеп гүзәл җавап бирмештер. (К. Нас.)

см. Сәйиб.

Сәйран м. I. 1) Күңел ачып мөрү; гизеп, тамаша итеп йөрү. Голүмең бакчасында дулашалым (йөрик), пдәлем сәйран. (Г. Тук.) 2) Пикник.

м. I. 1) Увеселительная прогулка; прогуливание. 2) Пикник.

Сәйрангяһ гф. ис. Күңел ачу урыны. Сәйрангяһ җирләргә чыгып йөри торган булмасын,— дип яучыга тапшырды. (К. Нас.)

ар.-п. сущ. Место развлечений.

Сәйхун ис. Сыр-Дарья елгасының борынгы исеме.

сущ. Старое название реки Сыр-Дарья.

Сәйял ис. 1) Агучы, ага торган, сыек. 2) Сыекча.

сущ. 1) Жидкий, текучий. 2) Жидкость.

Сәйяр* сф. 1) Йөрүче, гизүче, хәрәкәт итүче. 2) Күчмә.

пр. д. 1) Постоянно двигающийся. 2) Передвижной.

Сәйярат ис. Сәйярә-нең к.

сущ. мн. от сәйярә.

Сәйярә ис. 1) Планета. 2) Йөрүче, хәрәкәт итүче.

сущ. 1) Планета. 2) Двигающаяся.

Сәйях сф. Турист, дөнья гизүче, сәяхәтче, илгизәр.

пр. д. Турист, путешественник.

Сәк ф. ис. Эт.

п. сущ. Собака.

Сәкахин Сиккин-ның к.

мн. от сиккин.

Сәкам, сәкым ис. 1) Авыру, чир, хәстәлек. 2) Хата, ялгыш.

сущ. 1) Болезнь, нездоровье; боль. 2) Ошибка.

Сәкамә ис. Авыру, кәефсезлек, хәлсезлек.

сущ. Болезнь, недомогание, слабость, худоба.

Сәкарь ис. дини Тәмуг исеме. Ялкының бар, яндырыйм дип уйлаганда, туңдырсаң да, үз кулыңда сәкарең бар. (Ш. Баб.)

сущ. рел. Ад, преисподняя.

Сәкат ис. 1. Бозык, эшкә яраксыз. 2. Китап һәм хисаптагы хата.

сущ. 1. Дефективный, негодный, недостаточный. 2. 1) Брак. 2) Ошибка в тексте, в счете.

Сәкинә ис. Күңел тынычлыгы, тыну. Сәкинә вә тәфәккер белән сәламәтлек табылыр. (К. Нас.)

сущ. Спокойствие, тишина.

Сәкран ис. Исерек кеше, исергән. Хәмере гафләттән башым сәкран икәндер белмәдем/ (һ. Сал.)

сущ. Пьяный.

Сәктә ис. Тукталыш, киселеш (пауза).

сущ. Молчание, пауза.

Сәкъка ис. Су ташучы, су сатучы, сугаручы.

сущ. Водонос, продавец воды.

Сәкый ис. Эчерү, сугару, кою.

сущ. Орошение, поливка.

Сәкыйль с. 1) Авыр, салмак. 2) Кыен.

прил. 1) Тяжелый, увесистый. 2) Обременительный.

Сәкыйм с. Авыру, бозык, начар. Берәү моң ишетеп күңеле кузгалмаса, ул кешенең я хиссе юкдыр, я нәфсе сәкыймдер. (К. Нас.)

прил. Больной, нездоровый, слабый; худой.

Сәкыф ис. 1) Өй түшәме. Сәкыфы кызыл алтыннан улсын имди. (К. Гал.) 2) Күк, күк йөзе.

сущ. 1) Потолок. 2) Небо, небосвод.

Сәкыфелхәлкый гыйб. Аңкау.

сущ. мн. Нёбо.

Сәкәнат ис. Тик тору, хәрәкәтләнмәү. Хәрәкәт вә сәкәнатын тәфтиш кылып, гафил булмаска кирәк, диде. (Т. Фәез.)

сущ. мн. Покой, спокойствие, неподвижность.

Сәкәнә Сакин-ның к. Мәзкүр кыйтганың сәкәнәсе һөләнүс исеме белән аталды. (X. Чис.)

мн. от сакин.

Сәкәнә ис. к. Исереклек.

сущ. мн. Состояние опьянения.

Сәкәрателмәвет — үлем исереклеге.

Состояние смертельного опьянения.

Сәл (селл) ис. Туберкулез авыруы. Бу үләнне сәл зәхмәтенә һәм истигъмаль кылалар. (К. Нас.)

сущ. Туберкулез.

Сәлби с. Кире, инкарь ителгән.

прил. Отрицательный.

Сәлеб ис. 1) Талау, талап алу. 2) Юк итү, инкарь итү. Кешенең хатасымы мәгъзур тотмаган кешедән кадер сәлеб кылыныр. (К. Нас.)

сущ. 1) Грабёж. 2) Отрицание; ликвидация.

Сәлика ис. Әдәби зәвыкъ, матурны аңлый белү сәләте. Һәр лисанның табигый дия тәгъбир иделенергә тиешле кагыйдәләре улыр. Бу исә сәлика илә беленер. (Ш. ж.)

сущ. Вкус (как чувство изящного).

Сәлим с. 1) Сәламәт, исән-сау. 2) Туры, төзек; чын, саф.

прил. 1) Здоровый, нормальный, целый, невредимый. 2) Настоящий, здравый; неподдельный.

Сәлис с. Ачык, җиңел аңлаешлы, сәнгатьле. Тәрҗемә кыска улдыгы илә ачык вә чыгышлы, гыйбрәтле сәлис вә әсәрле. (Р. Фәх.)

прил. Ясный, понятный, выразительный.

Сәллә ф. ис. Чалма.

п. сущ. Чалма, тюрбан.

Сәлсәбил ис. 1) Бик тәмле су. 2) миф. Җәннәттә суы бик тәмле бер чишмә. Сәлсәбил бел инде шул, фардәүси багыннан чыга. (Г. Тук.)

сущ. 1) Очень вкусная вода; нектар. 2) миф. Сальсабиль (название источника в раю).

Сәлялә ис. кара: сөлялә.

см. Сөлялә.

Сәлям* ис. 1) Исәнлек, иминлек, бәлаләрдән исән булу. 2) Исәнләшү, сәлам.

сущ. 1) Безопасность, благополучие. 2) Приветствие, привет.

Сәлямнамә гф. ис. Сәлам хаты.

ар.-п. сущ. Приветственное письмо.

Сәлямәт ис. 1) Сәламәт, аманлык, куркынычсызлык, иминлек. 2) Исәнлек, саулык.

сущ. 1) Безопасность, целость, благополучие. 2) Здравость.

Сәлясил ис. Силсилә-нең к.

мн. от силсилә.

Сәлясин, сәлясун сан Утыз.

ч. Тридцать.

Сәлясә сан Өч.

ч. Три.

Сәлясәт ис. Сүзгә осталык, сөйләүдә тоткарсызлык һәм ягымлылык.

сущ. Плавность речи; красноречие.

Сәлятыйн ис. Солтан-ның к.

мн. от солтан.

Сәлях ис. 1) Төзеклек, яхшылык. 2) Намуслылык, турылык. 3) Яраклылык, яраклы булу. Сәлях вә кәмал иясе булган адәмнәргә рәгъбәт итмәенчә акчасын һава вә һәвәскә сарыф итәдер. (К. Нас.)

сущ. 1) Благо, добро. 2) Благочестие, праведность. 3) Пригодность (к чему-либо).

Сәляхиять ис. Сәләт, осталык.

сущ. Способность, мастерство.

Сәлам ис. Киләчәктә биреләчәк малга алдан акча биреп кую төсендәге сәүдә.

сущ. Торговля в кредит; торговля под залог.

Сәләф Борынгы (үткән замандагы) кеше. Фәлян сәләф фәлян иткән, фәлян бул дип, җаһил мулла әмер бареп торган чакта. (Г. Тук.)

сущ. Предки, предшественники.

Сәләфе салихин ис. — үткән замандагы изге кешеләр.

Святые предки.

Сәлҗ ис. Кар.

сущ. Снег.

Сәма ис. Күк, күк йөзе. Аптырау алды шәятыйн мәхшәрен, бар да юнәлткән сәмага башларын. (Ш. Баб.)

сущ. Небо.

Сәмават ис. Сәма-нең к.

мн. от сәма.

Сәмави с. Күкнеке, күк(кә караган). Сәмави сүз халык аңлармы икән соң. (Г. Тук.)

прил. Небесный.

Сәмаг ис. Ишетү, тыңлау.

сущ. Слушание; слух.

Сәмагань р. Ишетеп, ишетү буенча.

н. На слух, понаслышке.

Сәмагый с. Ишетү буенча булган.

прил. 1) Слуховой. 2) Разговорный.

Сәмаи кара: сәмави.

cм. Сәмави.

Сәман, сәмания сан Сигез.

ч. Восемь.

Сәманин, сәманүн сан Сиксән.

ч. Восемьдесят.

Сәманәт ис. Симезлек.

сущ. Тучность, полиста, жирность.

Сәмахәт кара: сәхавәт.

см. Сәхавәт.

Сәмган 1) кара: сәмагань. 2) Тыңлап, буйсынып.

1) см. Сәмагань. 2) Слушаясь, повинуясь.

Сәмган вә таган гыйб. Баш өсте, ләббәйкә. Патшалыкка кабул итегез, аңа каршылык итмәгез дигәч, һәммәсе бердән сәмган вә таган, диделәр. (К. Нас.)

фр. Слушаюсь и повинуюсь.

Сәмгъ ис. Ишетү, тыңлау.

сущ. Слух, подслушивание.

Сәмигъ с. 1) Ишетүче, ишетү сәләтенә ия булган. 2) Тыңлаучы. Берец укы, берең улың сәмига. (Г. Тук.)

прил. 1) Слушающий. 2) Слушатель.

Сәмин I с. Симез, майлы, көр. Бер юаш гыйфриткә атланган ләгыйнь, гыйфрите айяй юан, айяй сәмин.(Ш.Баб.)

прил. Жирный, тучный.

Сәмин II с. Кыйммәтле, бәяле.

прил. Драгоценный, дорогой.

Сәминә ис. Сәмин I-нең мнс.

жен. от сәмин I.

Сәмир ис. Җимеш бирүче, җимеш бирә торган.

прил. Приносящий плоды, плодородный.

Сәм ис. Агу, зәһәр.

сущ. Яд, отрава.

Сәмыг ис. Агач чәере, сәмих.

сущ. Камедь, гумми, клей. (выделяемый деревом.)

Сәмәк ис. Балык.

сущ. Рыба.

Сәмән I ис. 1) Акча. Җарияне вә сәмәнне сиңа һиба кылдым, диде. (К.Нас.) 2) Бәя, хак.

сущ. 1) Деньги. 2) Цена, стоимость.

Сәмән II ф.ис. Ясмин чәчәге.

п.сущ. Жасмин.

Сәмәрә ис. 1) Җимеш. 2) Нәтиҗә. Һәр кеше өчен ниятенең сәмәрәсе хасилдер... (К. Нас.)

сущ. 1) Плод, фрукт. 2) Результат.

Сәмүд ис. Борынгы бер халык исеме.

сущ. Самүм (название одного из народов, якобы истребленного Аллахом за беззакония).

Сәмүд ис. Эссе вакытларда исә торган җил.

сущ. Самум (горячий ветер).

Сәна ис. Мактау, мактап әйтелгән сүз. Булмаса сайраулары мәдхе сәнасында моның. (Г. Тук.)

сущ. Хвала, восхваление.

Сәнабил Сөнбел-нең к.

мн. от сөнбел (колос).

Сәнагый (сыйнагый) с. 1) Ясалма. 2) Кул белән эшләнгән, һөнәргә бәйләнешле). 3) Индустриаль.

прил. 1) Искусетвенный, 2) Ручной, ремесленный. 3) Промышленный, индустриальный.

Сәнаигъ кара: санагать.

cм. Санагать.

Сәнаигы бәдига ст. Сөйләмнең тышкы төзелеш һәм мәгънә ягыннан матурлыгы. Сөальдә тәләттыф ягъни кешедән хаҗәтеңне сорый белеп сорамак — сәнаигы бәдигадандыр. (К. Нас.)

cс. Красноречие.

Сәнаигы нәфисә ст. кара: санаигы нәфисә.

cм. Санаигы нәфисә.

Сәнга ис. Йәмәннең башкаласы. Җиддәсен һәм Мәккәсен, Сәнгасыны. (Г. Тук.)

сущ. Сана (столица Йемена).

Сәнгать* ис. кара: сангать. Һөнәрләр күп җиһанда, син дә моннан башка сәнгать тап. (Г. Тук.)

сущ. см. Сангать.

Сәнге хара ф. ис. Гранит, кремень. Аның халигә егълар сәнге хара (Сайяди).

п. сущ. Кремень, гранит.

Сәнгы ис. Ясау, иҗат итү. Халикъ сәнгы. Йосыф күркен даңлашдылар. (К. Гал.)

сущ. Изготовление, творение; выделка.

Сәнига с. 1) Ясалган, иҗат ителгән әйбер. 2) Хәрәкәт, эшләгән эш.

прил. 1) Сделанный, изготовленный. 2) Действие, поступок.

Сәнк ф.ис. 1) Таш. 2) Авырлык.

п. сущ. 1) Камень. 2) Тяжесть.

Сәнкдил ф.с. Таш йөрәкле, таш күңелле, каты күңелле.

п. прил. Ожесточённый, жестокосердный, бессердечный.

Сәнкин ф.с. Таштан гыйбарәт, таштан ясалган.

п. прил. Каменный, сделанный из камня.

Сәнкистан ф.ис. Ташлык, кыялык.

п. сущ. Каменистое, скалистое место.

Сәнә ис. Ел. Бу сәнә ачлык еланы чын халык бәгърен ашый. Кит, китап! Сабыр ит, дип әйтмә, ул халык көчен ашый. (Г. Тук).

сущ. Год.

Сәнәви с. Еллык, бер еллык.

прил. Годовой, годичный, годовалый.

Сәнәд ис. 1) Ышандыргыч дәлил. 2) Документ.

сущ. 1) Убедительный довод; аргумент. 2) Документ.

Сәнәи камәрия гыйб. Ай яңаруы буенча хисапланган ел.

фр. Лунный год (лунный календарь).

Сәнәи миладия гыйб. Христиан ел исәбе (Гайсә туган дип йөртелгән вакыттан башлап санала торган ел хисабы).

фр. Христианское летоисчисление.

Сәнәи шәмсия гыйб. Җирнең кодш тирәсендә әйләнеп чыгуы буенча хисапланган ел.

фр. Солнечный год.

Сәнәи һиҗрия гыйб. Мөселманнарда ел исәбе (Мөхәммәтнең Мәккәдән Мәдинә шәһәренә күчкән вакыттан башлап санала).

фр. Мусульманское летоисчисление (мусульманский календарь Хиджра).

Сәнҗак ис. Байрак, әләм. Гаскәр алдында туг вә сәнҗак. (К. Нас.)

сущ. Знамя, флаг.

Сәр ф.ис. 1) Баш. 2) Башлык (кеше).

п.сущ. 1) Голова.2) Глава, главарь.

Сәра ис. Туфрак, җир; бер бөртек туфрак. Санки бән тәхтес сөрраяда бер сәраем ниләем. (Г. Тук.)

сущ. Почва, земля.

Сәраб ф.ис. Рәшә. Ул кемсәнә сахрадагы сәрабтан вә тәммуздәге болыттан ялганчырак димәктер. (К. Нас.)

п.сущ. Мираж.

Сәравил ис. к. Чалбар, ыштан.

сущ. мн. Шаровары, штаны.

Сәраир ис. к. 1) Яшерен уй. 2) Серләр, билгеле булмаган нәрсәләр. Бер мөхтәрәм зат бардыр ки, голүме сәраиргә Маликтер, ягъни яшерен гыйлемнәрне белгүчедер. (К. Нас.)

сущ. мн. 1) Сокровенная мысль. 2) Таинства.

Сәрапа ф. ис. 1) Баштанаяк, бөтенләй. ...вә дөнья җәһәтеннән сәрапа изгерәк булган нәрсәләргә иршадтан гыйбарәттер. (К. Нас.) 2) Кадер (хөрмәт) киеме.

п. сущ. 1) С ног до головы, полностью. 2) Почётная одежда.

Сәрасимә ф. ис. Башы әйләнгән, хәйран (аптырашта) калган, шашкан.

п. сущ. Смущённый, поражённый, изумлённый.

Сәрасәр ф. р. Баштан башка, баштан ахырга кадәр.

п. н. С начала до конца, из конца в конец.

Сәрахәт ис. 1) Ачыклык, турыдан-турылык. 2) Ачыктан-ачык сөйләү. Җилкуарлар... ишарәт һәм сәрахәт үзәрендә дә әзиять бирделәр. (Р. Фәх.)

сущ. 1) Ясность, явность, 2) Откровенность.

Сәрахәтән р. Ачыктан-ачык, аермачык булу белән, анык, шөбһәсезлек белән. „Заманның шәрреннән сакласын" кебек догалар сәрахәтән гайбәттән яманрактыр. (К. Нас.)

н. Откровенно, открыто, явно, ясно.

Сәрбаз ф. с. 1. Гаскәри, солдат. 2. Батыр, куркусыз, кыю.

п. прил. 1. Солдат, рядовой. 2. Храбрый, мужественный, отважный.

Сәрбәст ф. с. 1) Ирекле, ихтыярлы, азат. 2) Читен хәлгә төшкән. Һәм алып сәрбәст нәфесләрне дә тайран итмәле. (Г. Тук.)

п. прил. 1) Свободный, вольный. 2) Затруднительный, неясный.

Сәрбәсәр ф. с. 1) Баштан башка. 2) Бөтенләй.

п. прил. 1) Из конца в конец, от края до края. 2) Всецело, совсем, окончательно.

Сәрбәҗд ф. с. Ирекле, бәйсез.

п. прил. Свободпый, независимый.

Сәрве, сәрви ис. 1. Кипарис. 2. Төз, зифа буйлы.

сущ. 1. Кипарис. 2.Стройный, прямой.

Сәрвәр ф. ис. Халык башлыгы, халыкның дәрәҗәле кешесе. Андин соңра дин сәрвәге иранләрә. (К. Гал.)

п. сущ. Глапа, руководитель, выдающаяся личность.

Сәрвәт ис. Байлык, мал, хәзинә, муллык. Җир-судан болай аз файдалануларына табигый сәрвәтнең артык күплеге сәбәп булган. (Г. Ибр.)

сущ. Богатство, изобилие.

Сәргаскәр гф. ис. Гаскәр башлыгы.

ар.-п. сущ. Главнокомандующий.

Сәргезәшт ф. ис. 1) Баштан үткән хәл, вакыйгалар, маҗаралар. 2) Тәрҗемәи хәл.

п. сущ. 1) События, приключения. 2) Биография.

Сәргәрдан ф. ис. Аптыраган, башы әйләнгән. Алтын сарай эчендә зар сәргәрдан йөримен. (Ә. Ү. К.)

п. сущ. Расстроенный, растерянный.

Сәрд I ф. с. Суык, салкын.

п. прил. Холодный, студеный.

Сәрд II ис. Сүзне бәйләнешле итеп төзү; килешле, йомшак һәм тыңлаучыны үзенә тарта торган итеп сөйләү.

сущ. Логическое построение речи; умение увлекательно рассказывать.

Сәрдар ф. ис. Башлык, гаскәр башлыгы, командир, башта торучы.

п. сущ. Главнокомандующий, военачальник, командир, полководец.

Сәриган р. Тизлек белән. Башым һавага күтәреп сәриган мәхбүбәм тарафына очар идем. (Н. Нас.)

н. Быстро, скоро.

Сәригъ с. Ашыгыч, тиз. Икъбалънең хәрәкәте бәтыйэ, идбарның хәрәкәте сәригъдыр. (К. Нас.)

прил. Быстрый, скорый, поспешный.

Сәригыззәваль гыйб. Ахыры (бетүе) тиз. Дөньяны сәригыззәваль күрдем. (3. Биһ.)

фр. Быстро кончающийся, исчезающий.

Сәригылфәһем гыйб. Тиз аңлап алучы, тиз төшенүче, зирәк.

фр. Быстро понимающий, быстро схватьшающий (мысль).

Сәрир ис. 1) Тәхет. 2) Кровать, сәке.

сущ. 1) Престол. 2) Кровать, лежанка.

Сәркяр ф. ис. 1) Эш башындагы кеше, мөдир. 2) Әфәнде.

п. сущ. 1) Смотритель, начальник. 2) Господин.

Сәркәтиб гф. ис. Секретарь.

ар.-п. сущ. Секретарь.

Сәркәрдә ф. ис. Бер халыкның баш кешесе, атаман, командир, офицер. Җен вә гыйфритләргә Шәмхаилне хаким иттем, җөмлә сәркәрдәләр кабул итсеннәр. (К. Нас.)

п. сущ. Атаман, главарь, вожак, командир, офицер.

Сәркәш ф. ис. Карышучы, баш тартучы, буйсынмаучы. Сүземне тотмасаң, сәркәшлегеңне аңа хәбәр итәрмен. (Г. Фәез.)

п. прил. 1) Непокорный, непослушный. 2) Вызывающий, заносчивый.

Сәрләүхә гф. ис. 1) Мәкалә (шигырь) исеме. Бер шагыйрь күрсәтте шатлык ләүхәне, шигыре аның „нәухәсези сәрләүхәле. (Ш. Баб.) 2) Эпиграф.

ар.-п. сущ. 1) Заголовок, заглавие. 2) Эпиграф.

Сәрмая ф. ис. 1) Төп капитал, төп сума; акча. 2) Бәя. Бер угъри күлмәк угырлап, угылын базарга сатарга җибәрде, угылы күлмәкне угырлатып кайтты, атасы кыйммәт саттыңмы дигәч, сәрмаясенә саттым диде. (Н. Нас.)

п. сущ. 1) Капитал, основная сумма; деньги. 2) Цена.

Сәрмаядар ф. ис. Сумалы кеше, акчалы кеше, капиталист.

п. сущ. Богач, капиталист.

Сәрмәд ис. Озакка сузылган; һәрвакыт (мәңге) дәвамлы, бетмәс, бетми торган.

сущ. 1) Вечность, бесконечность. 2) Вечный, бесконечный.

Сәрмәди с. Мәңгелек, бетми торган, үлмәс.

прил. Вечный, бессмертный, бесконечный.

Сәрмәст ф. ис. Бик исерек, исерек баш.

п. сущ. Опьянённый, пьяный, хмельной.

Сәрнамә ф. ис. 1) Язу башы, язуның башына куелган сүз. 2) Адрес.

п. сущ. 1) Заголовок, заглавие. 2) Адрес.

Сәрпа кара: сәрапа.

cм. Сәрапа.

Сәрраҗ ис. 1) Ияр һәм ат сбруйлары ясаучы. 2) Ефәк белән бизәп сәхтияннан төрле нәрсәләр ясаучы. Бу китаплар арасында, юан тиреләр илә сәрраҗлап тышланганнар да бар. (Г. Ибр.)

сущ. 1) Кожевник, седельник, шорник. 2) Тиснение (узоров на коже).

Сәрсам, сәрсәм ф. ис. 1) Баш-күз әйләнү, акыл жыя алмау, саташу. Сөләйман кямале гыйшкыннан сәрсәм булып. (К. Нас.) 2) мед. Менингит.

п. сущ. 1) Бред, горячка; головокружение. 2) мед. Менингит.

Сәрсәр ф. с. 1) Дикъкатьсез. 2) Дивана, тиле.

п. прил. 1) Неосмотрительный, опрометчивый, легкомысленный. 2) Глупый, безрассудный.

Сәртапа ф. с. Баштан аякка кадәр, баштанаяк, бөтенләй.

п. сс. Из конца в конец, с на чала до конца; целиком.

Сәрхуш ф. с. Исерек, исереп кәефләнгән.

п. прил. Подвыпивший, хмельной, навеселе.

Сәрхау ф. ис. Авыру, чир, сырхау.

п. сущ. Хворь, болезнь, недомогание.

Сәрхәбад кара: сәрхау. Сәрхәбадлы кешеләргә бик килеште, булдылар аяк-куллы сызланмастан. (Ак.)

см. Сәрхау.

Сәрхәд гф. ис. Ике дәүләт чиге; чик, межа.

ар -п. сущ. Граница, предел, рубеж, межа.

Сәрыг ис. Бума, зияндаш авыруы. Мөһере Сөләйман үләнен, сәрыг зәхмәтенә файдасын әйтәләр. (К. Нас.)

сущ. Эпилепсия.

Сәрәнҗам ф. ис. Ахыр, ахырына җитү, очлап чыгу. Ашыккан кешенең эше сәрәнҗам тапмаганы шунда торсын, ул арада һичбер уйламаган икенче бер бәлагә дучар булыр. (К. Нас.)

п. сущ. Конец, исход, завершение.

Сәрәф ис. Исраф итү, әрәм-шәрәм итү. Халыкка ярдәм бирмәк шәрәфтер, батыйллыкка ярдәм бирмәк тәләф вә сәрәфтер. (К. Нас.)

сущ. Расточительство, безмерная трата.

Сәрәфраз ф. ис. 1) Башкалардан өстен, артык булган, игътибарлы кеше. 2) Бәхетле булган. 3) Горур. Патшалар наданнарның кадерләрен күтәреп, илтифатлары белән сәрәфраз итмәсеннәр. (Г. Фәез.)

п. сущ. 1) Возвышенный, превосходящий; заслуженный. 2) Счастливый, осчастливленный. 3) Гордый, горделивый.

Сәрәхчә (сөрехчә) ф. ис. Кызамык.

п. сущ. Корь.

Сәрһәң ф. ис. 1) Полицейский. 2) Сарай хезмәтендәге ясакчы. Падиша бер сәрһдңне чакырып боерды. (К. Нас.)

п. сущ. 1) Полицейский. 2) Дворцовый сборщик налогов.

Сәтер ис. 1) Каплау, ябу, өретү. Әдәпнең күркәмлеге нәселнең кабахәтен сәтер кылыр. (К. Нас.) 2) Пәрдә, чаршау.

сущ. 1) Покрывало, за-навес. 2) Прикрытие, ширма.

Сәттар ис. 1) Яшерүче, ябучы, өретүче. 2) дини Кичерүче.

сущ. 1) Прикрывающий; скрывающий. 2) Прощающий (эпитет Аллаха).

Сәттарелгоюб гыйб. Гаепләрне яшерүче, гаепләрне ябучы.

фр. Скрывающий недостатки.

Сәтыр ис. 1) Юл, язу юлы. 39 нчы сәтырдан башлап, бер сәтърә улан сабакны укып тәмам итте. (3. Биг.) 2) Буй, рәт.

сущ. 1) Строка, строчка. 2) Линия, ряд.

Сәтъвәт ис. 1) Гайрәт, көч, батырлык, сугышчанлык. 2) һөҗүм. 3) Власть.

сущ. 1) Сила, неустрашимость, храбррсть. 2) Нападение. 3) Власть.

Сәтър ис. Бер юл (язуда).

сущ. Одна строка.

Сәтърә бә сәтърә гф. ст. Китап юллары буйлап, юл артыннан юл. Күзләре сәтърә бә сәтърә сәхифәе йөгереп кәчәрләр. (М. Ак.)

ар.-п. сс. Строчка за строчкой, по строкам.

Сәфа кара: сафа.

см. Сафа.

Сәфаин ис. Сәфинә-нең к.

мн. от сәфинә.

Сәфаләт ис. Хурлык, түбәнлек. Иҗек илә башыбызны катырдыгыз, җәһаләткә, сәфаләткә батырдыгыз. (М. Ук.)

сущ. Низость, подлость, безнравственность.

Сәфарәт ис. Илчелек. Кирман шаһи Әшгаскә васыйл булып сәфарәтне әда кылганда. (К. Нас.)

сущ. Посольство.

Сәфарәтханә гф. ис. Илче тора торган йорт, илчелек бинасы.

ар.-п. сущ. Здание посольства.

Сәфаһәт ис. 1) Кирәкмәскә мал сарыф итү, әрәм-шәрәм итү. 2) Бозыклык, начарлык. 3) Ахмаклык. Таһирҗан хәлфә яшь вакытларында сәфаһәт галәмендә булды. (3. һад.)

сущ. 1) Расточительство, мотовство. 2) Наглость, бесстыдство, распутство. 3) Слабоумие, глупость.

Сәфван ис. Сафлык, пакьлек, арулык, чисталык.

сущ. Чистота, ясность, прозрачность.

Сәфид ф. с. 1) Ак, ак төс. 2) Якты, ачык. Бәхре сәфид — Ак диңгез, Урта диңгез.

п. прил. 1) Белый. 2) Светлый, ясный.

Сәфил с. Түбән кеше, хур кеше. Шулай янсам, ни булды, төшми җиргә якынлашмыйча һәр мәгърур сәфилгә. (Г. Тук.)

прил. Низкий, подлый, грязный, безнравственный.

Сәфилә с. Сәфил-нең мнс.

жен. от сәфил.

Сәфинә ис. Зур көймә, кораб, пароход.

сущ. Корабль, пароход.

Сәфир ис. Илче, тулы вәкаләтле вәкил.

сущ. Посол, полномочный представитель.

Сәфиһ с. 1) Ахмак, тиле, юләр, дивана. 2) Типтерүче, әрәм-шәрәм итүче.

прил. Глупый, неразумный. 2) Наглый, безрассудный; распутный, расточительный.

Сәфк ис. Түгү, агызу (кан түгү).

сущ. Пролитие (напр., крови).

Сәфуф ис. Порошок дару (төйгән дару).

сущ. Порошки (лекарство).

Сәффакь ис. Кан түгүче, кеше үтерүче.

сущ. Кровопийца, убийца.

Сәфәр* I ис. 1) Юл йөрү, юлга чыгу. 2) Юл, рейс.

сущ. 1) Путешествие, поездка. 2) Проезд, рейс.

Сәфәр II ис. Ай елының икенче аеның исеме.

сущ. Название второго месяца лунного календаря.

Сәфәра кара: софраэ.

см. Софраэ.

Сәфәрҗәл ис. Айва. Алма калепкә, сәфәрҗәл мигъдәгә куәттер. (К. Нас.)

сущ. бот. Айва.

Сәха ис. Юмартлык.

сущ. Щедрость, великодушие.

Сәхаб ис. Болыт.

сущ. соб. Облака, тучи.

Сәхабә, сахабә ис. дини Мөхәммәт пәйгамбәрнең замандашы булып, аңа ияргән кешеләр.

сущ. рел. Сподвижники, современники Мухаммеда.

Сәхавәт ис. Юмартлык. Дөньяның кыямы галимнәрнең гыйльме, юмартларның сәхавәте белән димешләр. (К. Нас.)

сущ. Щедрость, великодушие.

Сәхаиф (сахаиф) ис. Сәхифәнең к.

мн. от сәхифә.

Сәхафәт м. III. 1) Сүлпәнлек. 2) Юләрлек, җиңел акыллылык, ахмаклык. Сәхафәт гакылларына бинаән һәзел тарикы белән касдан ялгыш әйтсәләр кирәк. (К. Нас.)

м. III. 1) Вялость, инертность; неповоротливость. 2) Глупость, ничтожность.

Сәхи с. Юмарт.

прил. Щедрый, великодушный.

Сәхин с. Кызган, эссе, кызу.

прил. Горячий, жаркий, раскалённый.

Сәхифә* (сахифә) ис. Китап бите, язу языла торган кәгазь һәм башка нәрсәләр йөзе.

сущ. Страница, листы писчей бумаги.

Сәхих, сахих ис. 1) Сәламәт, исән. 2) Чын, дөрес, туры. Гаклым сәхих, телем фәсыйх кылгыл имде. (К. Гал.)

прил. 1) Здоровый. 2) Истинный, правильный, верный, соөтветствующий действительности.

Сәхихән р. Дөреслек белән, чыннан.

н. Правильно, верно, истинно.

Сәхнә* ис. Театрда уен бара торган урын, сәхнә.

сущ. Сцена.

Сәхтиян* ис. Сафьян, нәфис күн.

сущ. Сафьян.

Сәххаф ис. 1) Китап (газета) белән сату итүче. 2) Китапчы, букинист.

сущ. 1) Газетчик, продавец газет. 2) Букинист.

Сәхәр* ис. 1) Таң ату. 2) Сәхәр, ураза тотучы мөселманнарның таң алдындагы ашы.

сущ. 1) Заря, рассвет. 2) Завтрак на заре (во время поста у мусульман).

Сәхәргяһ ис. Сәхәр вакыты, таң алды.

сущ. Предрассветная пора.

Сәялян м. I. 1. Агу, агып китү. Күзләренең яше... сәялян итәр (К. Нас.) 2. мед. Гонорея, триппер.

м. I. 1. Течение, истечение, протекание. 2. мед. Гонорея, триппер.

Сәяси, сияси с. 1) Политик, 2) Сәясәт эшен алып баручы. 3) Дипломат.

прил. 1) Политический. 2) Политический деятель, политик. 3) Дипломат.

Сәясиәи с. Сәяси 2-нең к.

мн. от сәяси-2.

Сәясәт, сиясәт ис. 1) Политика. 2) Җинаятьчегә җәза. Хәлиф аңа: „Бу җинаятьне ни йөзең белән эшләдең, сәясәтемнән курыкмадыңмы?" — диде. (К. Нас.)

сущ. 1) Политика. 2) Наказание преступника.

Сәяхә ис. Чакыру, өндәү, көчле тавыш. Сәяхәи ислах сәнең һәрбер сөтурыңнан чыгып фырлады (Җ. Юм.)

сущ. Крик, зов, призыв.

Сәяхәт* ис. Дөнья гизү, төрле җирләргә бару.

сущ. Путешествие, странствование.

Сәяхәтнамә гф. ис. Юл хатирәсе, юл истәлекләре.

ар.-п. сущ. Дневник путешествия, путевые заметки.

Сәүдаи ис. 1) Кайгы (гыйшык) аркасында акылдан язган кеше, дивана. 2) Меланхолик. 3) Дәртле.

сущ. 1) Помешанный от любви, от горя. 2) Меланхолик. 3) Страстный.

Сәүдаэ ис. 1) Үт. 2) Меланхолия. 3) һәвәс, омтылыш, теләк, мәел. 4) Гыйшык аркасында акылын җую. Аракы эчү сәбәпле йөрәкнең куәте бетә, кан бозыла, сәүдаэ галиб була, кеше хыяллана. (К. Нас.)

сущ. 1) Жёлчь. 2) Меланхолия. 3) Желание, склонность; пучина страстей. 4) Помешательство на почве любви.

Сәүдә* ф. ис. Сату-алу.

п. сущ. Торговля, мена, сделка (торговая).

Сәүдәгәр* ф. ис. Сату-алу итүче.

п. сущ. Торговец, купец, коммерсант.

Сәүдәханә ф. ис. Сату-алу йорты.

п. сущ. Торговый дом.

Сәҗгы ис. Рифмалаштырган чәчмә сүз.

сущ. Рифмованная проза.

Сәҗдә ис. дини Сәҗдә. Шулай сәҗдә кылып ятсам иде һаман да алдыңда. (М. Гаф.)

сущ. рел. Поклон, поклонение.

Сәҗия ис. Тумыштан булган холык (табигать, характер). Сәҗиянең миллияттә тоткан урыны... кат-кат өстендер. (Җ. Вәл.)

сущ. Врождённое свойство, качество, характер.

Сәҗән м. I. Төрмәгә ябу.

м. I. Заключение в тюрьму.

Сәһвият ис. к. Ялгышлар, хаталар.

сущ. мн. Ошибки, промахи.

Сәһвәң р. Ялгышып, ялгышлык белән, хаталык белән.

н. Ошибочно, ненароком.

Сәһел с. Җиңел, асат, уңай, кулай. Алмазны ватарга касд кыллганда, бер камыш эченә куеп суксалар сәһел ватыла имеш. (К. Нас.)

прил. Легкий, нетрудный; удобный.

Сәһем ис. 1) Ук. Ук яфрак димез, гарәпчә вәрәкъ сәһеми аталыр; ук рәвешле яфрактыр. (К. Нас.) 2) Өлеш.

сущ. 1) Стрела, дротик. 2) Доля.

Сәһер ис. 1) Йокламый уяу тору. 2) Йокысызлык авырулы.

сущ. 1) Бодрствование. 2) Бессонница.

Сәһлелхосул гыйб. Җиңел керем, җиңел юл белән акча табу, җиңел файда.

фр. Лёгкая добыча.

Сәһлән р. Җиңеллек белән.

н. Легко, ровно.